Pyzdry to współcześnie niewielkie miasto w Wielkopolsce, senne i spokojne, ale w XIV wieku było areną wydarzeń, które zapisały się wyraźnie w historii polskiej wojskowości. To właśnie tu, w 1383 roku, odnotowano pierwsze użycie artylerii ogniowej na ziemiach polskich.
Wojna domowa i oblężenie Pyzdr
Po śmierci króla Ludwika Węgierskiego w 1382 roku Polska pogrążyła się w chaosie. Wielkopolskę rozdarła wojna domowa pomiędzy stronnictwami Grzymalitów i Nałęczów. Konflikt ten doprowadził do oblężenia Pyzdr przez wojska Bartosza z Odolanowa, który popierał księcia mazowieckiego Siemowita IV. Miasto, bronione przez zwolenników Zygmunta Luksemburskiego, starostę Domarada z Pierzchna oraz garnizon węgierski, stawiło zaciekły opór.
Według kronikarza Janka z Czarnkowa, to właśnie podczas tej bitwy doszło do pierwszego użycia artylerii w Polsce. Puszkarz Bartosza Kosteckiego wystrzelił kamienny pocisk z działa, przebijając miejskie bramy. Niestety, tragiczny los spotkał przypadkowego świadka tej nowinki technicznej – Mikołaja, plebana z pobliskiej Biechowy, który padł ofiarą zabłąkanego pocisku.
Pyzdry – miasto kluczowe w XIV wieku
Zamek pyzderski, którego budowę rozpoczął Kazimierz Wielki, był jednym z największych w Wielkopolsce. Strategicznie położony nad Wartą, miał kluczowe znaczenie dla regionu. W 1382 roku Węgrzy zajęli go jako zastaw dla Zygmunta Luksemburskiego, a rok później został oblężony i zdobyty przez Nałęczów. Po trzech dniach walki załoga skapitulowała, uzyskując prawo do wyjścia z całym dobytkiem, w tym z armatą – symbolem nowej ery w wojskowości.
Dziedzictwo pierwszego strzału
Choć Pyzdry w kolejnych wiekach straciły swoje znaczenie, a z potężnego zamku pozostały jedynie ruiny, historia miasta wciąż przyciąga miłośników militariów i historii. Na miejscowym rynku w XXI wieku stanęła rzeźba upamiętniająca pierwsze wystrzały artyleryjskie w Polsce – moment, który zapoczątkował nową epokę na polu bitwy.
Pyzdry, choć dziś mało znane, pozostają miejscem, gdzie historia rozbrzmiewa echem armatnich wystrzałów sprzed ponad 600 lat.
