Ziemia przemyska – najazd rosyjsko-kozacki w 1655 r. [MAPY]

„...Późną jesienią 1648 roku dobiegły końca działania militarne związane z najazdem tatarsko-kozackim. W następnych latach, mimo toczących w 1649 i 1651 roku walk z rebeliantami Bohdana Chmielnickiego, wspieranymi do 1653 roku przez Chanat Krymski i związanych z tym nowych najazdów wojsk sprzymierzonych na Ruś Czerwoną, terytorium ziemi przemyskiej nie stało sie celem ataku. Sytuacja polityczna na arenie międzynarodowej zaczęła ulęgać istotnym zmianom z chwią podpisania w styczniu 1654 roku przez hetmana Chmielnickiego ugody perejasławskiej i przyjęcia Ukrainy pod protektorat państwa moskiewskiego. Następstwem tego układu rosyjsko-kozackiego było zawarcie polsko-tatarskiego traktatu sojuszniczego oraz wybuch wojny między Rzeczypospolitą a Rosją. W rezultacie tego odwrócenia sojuszy od 1654 roku przeciwko państwu polsko-litewskiemu i Tatarszczyźnie walczyły siły armii rosyjskiej, wspierane przez oddziały kozackie. Realne zagrożenie nowym atakiem dla ziemi przemyskiej zaczęło wzrastać już latem 1655 roku, gdy Rzeczpospolita stanęła wobec największego kryzysu polityczno-militarnego w swoich dziejach, spowodowanego inwazjami wojsk rosyjsko-kozackich i szwedzkich, które sięgnęły do centralnych części państwa. W najbliższych miesiącach na terytorium ziemi przemyskiej dotrzeć miały zarówno wojska sprzymierzonych sił rosyjsko-kozackich, jak i armii szwedzkiej...”.

„...Przypuszczać należy, że inne oddziały kawalerii rosyjskiej i kozackiej prowadziły akcje rabunkową w pasie granicznym miedzy powiatami przemyskim a samborskim. W tej części ziemi przemyskiej oddziały kozackie i rosyjskie obrabowały Benkową Wisznię i posuwały sie nadal w kierunku zachodnim. W południowo-wschodniej części powiatu przemyskiego oddziały rosyjskie i kozackie spustoszyły kilka wsi, którymi były między innymi Woszczańce, Makuniów, Kościelniki, Kropielniki, Nichowice i Mistyce. Jednostki wojsk moskiewskich i kozackich wkroczyły wtedy na obszar północno-wschodniej części powiatu samborskiego, gdzie zaatakowane zostały Szeptyce, Zagórze, Koniuszki Siemianowskie i Chłopczyce, a bardziej na zachód również Babina, Przedmieście Samborskie i Strzałkowice. Po osiągnięciu centralnej części ziemi przemyskiej w rejonie Bramy Przemyskiej oddziały rosyjsko-kozackie, nie atakując dobrze ufortyfikowanego Przemyśla, skierowały sie w stronę Radymna i Jarosławia. Wiadomo, że w pierwszym z wymienionych ośrodków miejskich Kozacy i Rosjanie spalili browar. W tym czasie pod Jarosławiem i w samym mięście zgromadziły się ocalałe z pogromu w bitwie pod Gródkiem oddziały jazdy koronnej, a także pospolite ruszenie z ziem przemyskiej i lwowskiej oraz województw bełskiego i wołynskiego. W zachowanych źródłach brak przekazów pozwalających na przedstawienie choćby ogólniejszego przebiegu wydarzeń z początków listopada 1655 roku w rejonie Jarosławia. Oddziały koronne i szlacheckie pospolite ruszenie ustąpiło przed przeważającymi siłami rosyjsko-kozackimi, wycofując sie kierunku zachodnim i powtórnie zaczęło sie koncentrować pod Rzeszowem...” .

„...Wiadomo, że w dniu 4 października 1655 roku resztki oddziałów koronnych, dowodzone przez hetmana wielkiego koronnego Stanisława Potockiego znajdowały sie pod wsią Siedliska na terenie dóbr tyczyńskich, ponad 10 km na południe od Rzeszowa. W rejon ten przybyły 5 października oddziały armii koronnej dowodzone przez hetmana polnego koronnego Stanisława Lanckorońskiego, które zostały rozbite przez Szwedów w bitwie pod Wojniczem. W tym czasie oddziały kozackie i rosyjskie po wkroczeniu do Jarosławia dokonały w nim rabunków. Wiadomo, ze w Jarosławiu Kozacy i Rosjanie obrabowali kościół pw. św. Jana oraz kolegium i bibliotekę oo. Jezuitów. W kompleksie klasztornym należącym do jarosławskich jezuitów oddziały kozackie i moskiewskie przebywały 3 dni. Obecność wojsk sprzymierzonych udokumentowana została również na prawym brzegu Sanu, gdzie obrabowane zostały Laszki k. Jarosławia, Wietlin i Piwoda (Morawin Staw). Spustoszone zostały również dobra ordynackie będące własnością Jana Zamoyskiego położone w północno-wschodniej części powiatu przemyskiego...”.

„...Po opuszczeniu terytorium ziemi przemyskiej przez oddziały rosyjskie i kozackie na początku listopada 1655 roku już kilka miesięcy później zachodnia część województwa ruskiego stała się arena niezwykle istotnej dla wyniku całej wojny polsko-szwedzkiej kampanii militarnej, zainicjowanej przez Karola X Gustawa, zwanej w historiografii operacją zimowo-wiosenną. Było to wynikiem specyficznej sytuacji geopolitycznej ziem czerwonoruskich na przełomie 1655 i 1656 roku i braku obecności na tym terytorium zarówno wojsk szwedzkich, jak i rosyjsko-kozackich, które okupowały wówczas większość pozostałych prowincji Rzeczypospolitej. Nic zatem dziwnego, ze właśnie ziemie województwa ruskiego stały sie podstawą, gdzie mogła być podjęta próba odbudowy potencjału militarnego sił koronnych wiernych królowi Janowi Kazimierzowi, co spotkało sie z energicznym przeciwdziałaniem ze strony Szwedów...”.