Spis treści
Szlak Kraków ↔ Grodno/Brześć Litewski
Główne lądowe szlaki komunikacyjne łączyły przede wszystkim wielkie i duże miasta leżące poza granicami województwa sandomierskiego. Do wielkich czy też dużych miast nie można zaliczyć w poł. XVI w. nawet stołecznego Sandomierza, stąd wszystkie szlaki na obszarze woj. sandomierskiego miały charakter tranzytowy. Przebieg tych dróg opisany został poprzez główne miejscowości przez które przebiegał dany szlak. W opisie ograniczono się tylko do tych położonych w woj. sandomierskim oraz ważniejszych lokalizacji w województwach sąsiednich, które pozwalają na określenie dalszego ich kierunku.
Szlak Kraków ↔ Poznań/Toruń
wariant A: Miechów (woj. krakowskie) ↔ Secemin ↔ Kurzelów ↔ Przedbórz ↔ Piotrków (woj. sieradzkie)
wariant B: Miechów (woj. krakowskie) ↔ Secemin ↔ Kurzelów ↔ Przedbórz ↔ Żarnów ↔ Białczów ↔ Opoczno ↔ Inowłódź/Rawa (woj. rawskie)
Szlak Kraków ↔ Warszawa
wariant A: Miechów, Andrzejów (woj. krakowskie) ↔ Małogoszcz ↔ Radoszyce ↔ Końskie ↔ Opoczno ↔ Drzewica ↔ Odrzywół ↔ Nowe Miasto/Mogielnica (woj. rawskie)
wariant B: Proszowice (woj. krakowskie) ↔ Wiślica ↔ Busko ↔ Szydłów ↔ Dębno/Raków ↔ Łagów ↔ Opatów ↔ Kunów ↔ Iłża ↔ Skaryszów ↔ Radom ↔ Jedlińsko ↔ Warka (woj. mazowieckie)
Szlak Kraków ↔ Grodno/Brześć Litewski
wariant A (szlak Jagiellonów na Litwę): Proszowice (woj. krakowskie) ↔ Wiślica ↔ Busko ↔ Szydłów ↔ Dębno/Raków ↔ Łagów ↔ Opatów ↔ Kunów ↔ Iłża ↔ Skaryszew ↔ Radom ↔ Kozienice ↔ Żelechów ↔ Tuchowicz/Łuków (woj. lubelskie)
wariant B: Proszowice (woj. krakowskie) ↔ Wiślica ↔ Busko ↔ Szydłów ↔ Dębno/Raków ↔ Łagów ↔ Opatów ↔ Kunów ↔ Iłża ↔ Skaryszew ↔ Radom ↔ Zwoleń ↔ Sieciechów ↔ Stężyca ↔ Żelechów ↔ Tuchowicz/Łuków (woj. lubelskie)
Szlak Kraków ↔ Lublin
wariant A: Proszowice (woj. krakowskie) ↔ Wiślica ↔ Busko ↔ Szydłów ↔ Dębno/Raków ↔ Łagów ↔ Opatów ↔ Zawichost ↔ Urzędów (woj. lubelskie)
wariant B: Koszyce ↔ Opatowiec ↔ Nowe Miasto Korczyn ↔ Pacanów ↔ Połaniec ↔ Osiek ↔ Pokrzywnica ↔ Sandomierz ↔ Zawichost ↔ Urzędów (woj. lubelskie)
Szlak Kraków ↔ Lwów
wariant A: Bochnia/Wojnicz (woj. krakowskie) ↔ Tarnów ↔ Pilzno ↔ Dębica ↔ Ropczyce ↔ Sędziszów ↔ Rzeszów/Jarosław (woj. ruskie)
Szlak Lublin ↔ Wrocław
wariant A: Wąwolnica/Kazimierz (woj. lubelskie) ↔ Janowiec ↔ Zwoleń ↔ Radom ↔ Skrzyń ↔ Gielniów ↔ Opoczno ↔ Białczów ↔ Żarnów ↔ Przedbórz ↔ Radomsko (woj. sieradzkie)
wariant B: Wąwolnica/Kazimierz (woj. lubelskie) ↔ Janowiec ↔ Zwoleń ↔ Radom ↔ Skrzyń ↔ Gielniów ↔ Opoczno ↔ Sulejów/Piotrków (woj. sieradzkie)
Szlak Lublin ↔ Poznań/Toruń
wariant A: Wąwolnica/Kazimierz (woj. lubelskie) ↔ Janowiec ↔ Zwoleń ↔ Radom ↔ Skrzyń ↔ Gielniów ↔ Opoczno ↔ Sulejów/Piotrków (woj. sieradzkie)
wariant B: Wąwolnica/Kazimierz (woj. lubelskie) ↔ Janowiec ↔ Zwoleń ↔ Radom ↔ Przytyk ↔ Odrzywół ↔ Inowłódź (woj. łęczyckie) ↔ Budziszewice/Rawa (woj. rawskie)
wariant C: Wąwolnica/Kazimierz (woj. lubelskie) ↔ Janowiec ↔ Zwoleń ↔ Radom ↔ Przytyk ↔ Odrzywół ↔ Nowe Miasto/Rawa (woj. rawskie)
wariant D: Wąwolnica/Kazimierz (woj. lubelskie) ↔ Janowiec ↔ Zwoleń ↔ Radom ↔ Jedlińsko ↔ Białobrzegi ↔ Mogienica/Rawa (woj. rawskie)
Szlak Lublin ↔ Warszawa
wariant A: Kazimierz (woj. lubelskie) ↔ Sieciechów ↔ Kozienice ↔ Ryczywół ↔ Magnuszew/Czersk (woj. mazowieckie)
wariant B: Końskowola (woj. lubelskie) ↔ Stężyca ↔ Maciejowice ↔ Wilga (woj. mazowieckie)
wariant C: Baranów (woj. lubelskie) ↔ Drzązgów ↔ Okrzeja ↔ Żelechów ↔ Garwolin/Osieck (woj. mazowieckie)
Szlak Lublin ↔ Koszyce
wariant A: Urzędów (woj. lubelskie) ↔ Zawichost ↔ Sandomierz ↔ Pokrzywnica ↔ Osiek ↔ Mielec ↔ Żochów ↔ Dębica ↔ Dębica ↔ Pilzno ↔ Brzostek ↔ Kołaczyce ↔ Jasło/Żmigród/Krempna lub Dukla (woj. ruskie)
wariant B: Urzędów (woj. lubelskie) ↔ Zawichost ↔ Sandomierz ↔ Pokrzywnica ↔ Osiek ↔ Mielec ↔ Żochów ↔ Dębica ↔ Pilzno ↔ Brzostek ↔ Frysztak ↔ Krosno/Dukla (woj. ruskie)
Szlak Lwów ↔ Wrocław
wariant A: Jarosław/Rzeszów (woj. ruskie) ↔ Sędziszów ↔ Ropczyce ↔ Dębica ↔ Pilzno ↔ Tarnów ↔ Żabno ↔ Nowe Miasto Korczyn ↔ Wiślica ↔ Działoszyce/Miechów (woj. krakowskie)
wariant B: Jarosław/Leżajsk (woj. ruskie) ↔ Rudnik ↔ Sandomierz ↔ Pokrzywnica ↔ Osiek ↔ Połaniec ↔ Pacanów ↔ Stopnica ↔ Wiślica ↔ Działoszyce/Miechów (woj. krakowskie)
wariant C (hipotetyczny szlak wołowy): Jarosław/Leżajsk (woj. ruskie) ↔ Rudnik ↔ Sandomierz ↔ Pokrzywnica ↔ Osiek ↔ Połaniec ↔ Pacanów ↔ Nowe Miasto Korczyn ↔ Wiślica ↔ Pińczów ↔ Andrzejów/Lelów (woj. krakowskie)
wariant D (hipotetyczny szlak wołowy): Jarosław/Leżajsk (woj. ruskie) ↔ Rudnik ↔ Pławo ↔ Sandomierz ↔ Pokrzywnica ↔ Osiek ↔ Staszów ↔ Kurozwęki ↔ Raków/Dębno ↔ Pierzchnica ↔ Chęciny ↔ Małogoszcz ↔ Secemin ↔ Lelów (woj. krakowskie)
Szlak Lwów ↔ Poznań/Toruń
wariant A: Jarosław/Leżajsk (woj. ruskie) ↔ Rudnik ↔ Sandomierz ↔ Opatów ↔ Kunów ↔ Iłża ↔ Szydłowiec ↔ Goworczów ↔ Opoczno ↔ Sulejów/Piotrków (woj. sieradzkie)
wariant B: Jarosław/Leżajsk (woj. ruskie) ↔ Rudnik ↔ Sandomierz ↔ Opatów ↔ Kunów ↔ Iłża ↔ Szydłowiec ↔ Goworczów ↔ Opoczno ↔ Inowłódź (woj. łęczyckie) ↔ Budziszewice/Rawa (woj. rawskie)
wariant C: Jarosław/Leżajsk (woj. ruskie) ↔ Rudnik ↔ Sandomierz ↔ Opatów ↔ Kunów ↔ Iłża ↔ Skaryszów ↔ Radom ↔ Przytyk ↔ Odrzywół ↔ Inowłódź (woj. łęczyckie) ↔ Budziszewice/Rawa (woj. rawskie)
wariant D: Jarosław/Leżajsk (woj. ruskie) ↔ Rudnik ↔ Sandomierz ↔ Opatów ↔ Kunów ↔ Iłża ↔ Skaryszów ↔ Radom ↔ Przytyk ↔ Odrzywół ↔ Nowe Miasto/Rawa (woj. rawskie)
wariant E: Jarosław/Leżajsk (woj. ruskie) ↔ Rudnik ↔ Sandomierz ↔ Opatów ↔ Kunów ↔ Iłża ↔ Skaryszów ↔ Radom ↔ Jedlińsko ↔ Białobrzegi (woj. mazowieckie) ↔ Nowe Miasto/Rawa (woj. rawskie)
Szlak Lwów ↔ Warszawa
wariant A: Jarosław/Leżajsk (woj. ruskie) ↔ Rudnik ↔ Sandomierz ↔ Opatów ↔ Kunów ↔ Iłża ↔ Skaryszów ↔ Radom ↔ Jedlińsko ↔ Warka/Czersk (woj. mazowieckie)
Szlak Warszawa ↔ Koszyce
wariant A: Czersk/Warka (woj. mazowieckie) ↔ Jedlińsko ↔ Radom ↔ Skryszew ↔ Iłża ↔ Kunów ↔ Opatów ↔ Pokrzywnica ↔ Osiek ↔ Mielec ↔ Rzochów ↔ Dębica ↔ Dębica ↔ Pilzno ↔ Brzostek ↔ Jasło/Żmigród/Krempna lub Dukla (woj. ruskie)
wariant B: Czersk/Warka (woj. mazowieckie) ↔ Jedlińsko ↔ Radom ↔ Skryszew ↔ Iłża ↔ Kunów ↔ Opatów ↔ Pokrzywnica ↔ Osiek ↔ Mielec ↔ Żochów ↔ Dębica ↔ Pilzno ↔ Brzostek ↔ Frysztak ↔ Krosno/Dukla (woj. ruskie)
LITERATURA I ŹRÓDŁA
Pałucki W.,1993, Atlas Historyczny Polski, Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku, IH PAN
Atlas Fontium, www.atlasfontium.pl
Mapa Topograficzna Polski 1:100 000, WIG