Warszawa i okolice - od XVI do XXI wieku [MAPY]

Kartograficzne ujęcie zmian krajobrazu i osadnictwa w okolicach Warszawy od XVI do XXI wieku.
Warszawa i okolice - od XVI do XXI wieku [MAPY]

mapa hipsometryczna, mapa wysokości bezwzględnych, najwyższy punkt, najniższy punkt, XVI w., XVII w., XVIII w., województwo mazowieckie, ziemia ciechanowska, powiat przasnyskim powiat ciechanowski, powiat sąchocki, ziemia wyszogrodzka, powiat wyszogrodzki, ziemia zakroczymska, powiat zakroczymski, powiat nowomiejski, powiat serocki, ziemia różańska, powiat makowski, powiat różański, ziemia łomżyńska, powiat ostrołęcki, powiat łomżyński, powiat zambrowski, powiat koleński, ziemia wiska, powiat wąsoski, powiat radziwiłowski, powiat wiski, ziemia nurska, powiat nurski, powiat ostrowski, powiat kamieniecki, ziemia warszawska, powiat błoński, powiat warszawski, powiat tarczyński, ziemia czerska, powiat czerski, powiat grójecki, powiat warecki, powiat garwoliński, powiat liwski, ziemia liwska, Andrzejów, Białobrzegi, Błonie, Bodzanowo, Brok, Chorzele, Czersk, Czerwińsko, Dobre Nowe, Garwolin, Glinianka, Głowaczewo, Goszczyn, Grodziec, Janowo, Kamieniec, Karczewie, Kolno, Kołybiel, Kuflewo, Latowicz, Liw Nowy, Liw Stary, Łomża, Magnuszewo, Maków, Mińsko, Nadarzyn, Nasilsko, Nowe Miasto, Nowodwór, Nowogród, Nur, Okuniew, Osiecko, Ostrołęka, Ostrowia, Parysewo, Piaseczno, Przasnysz, Przybyszewo, Pułtowsk, Radziłowo, Rożan, Sąchocin, Serociec, Seroczyno, Sienica, Stanisławów, Stoczek, Tarczyn, Warka, Warszawa Nowa, Warszawa Stara, Wąsosz, Wilka, Wizna, Wodynie, Wyszemierzyce, Wyszkowo, Wyszogród, Zakroczym, Zambrowo, Żeliszewo, Białobrzegi, Błonie, Brwinów, Chorzele, Ciechanów, Czyżew, Garwolin, Góra Kalwaria, Grajewo, Grójewc, Halinów, Jedwabne, Józefów, Kałuszyn, Karczew, Kobyłka, Kolno, Konstancin-Jeziorna, Legionowo, Łochów, Łominaki, Łomża, Maków Mazowiecki, Marki, Milanówek, Mińsk Mazowiecki, Mrozy, Myszyniec, Nasielsk, Nowogród, Nowy Dwór Mazowiecki, Ostrołęka, Ostrów Mazowiecka, Otwock, Ożarów Mazowiecki, Piaseczno, Pilawa, Podkowa Leśna, Pruszków, Przasnysz, Pułtusk, Radzymin, Różan, Sereck, Stawiski, Stoczek Łukowski, Sulejówek, Szczuczyn, Tarczyn, Tłuszcz, Warka, Warszawa, Wołomin, Wyszków, Wyszogród, Wyśmierzyce, Zakroczym, Zambrów

Warszawa i okolice - od XVI do XXI wieku [MAPA]

Użyj suwaka i eksploruj mapę

 

₪ ₪ ₪ 

Aglomeracja miejska Warszawy u schyłku XVI w. nie stanowiła jednego ośrodka. „...Jej ośrodkiem były w tym czasie dwa miasta: Stara Warszawa, założona na przełomie XIII/ /XIV w., oraz o sto lat młodsze Nowe Miasto warszawskie. Jurysdykcji obu miast podlegały intensywnie zagospodarowane przedmieścia, rozwijające się wzdłuż głównych traktów i dróg narolnych. Parcelacji przedmiejskiej uległa przede wszystkim część ról, stanowiących uposażenie gruntowe obu miast, oraz część folwarku starostwa warszawskiego. Przedmieścia północne i południowe, utworzone przy najważniejszym, starym trakcie, ciągnącym się z Czerska do Zakroczymia, osi osadniczej obu miast, już około 1530 r. doszły do granic wsi podmiejskich : Kałęczyna (Folwarki) i Solca od południa, Polkowa od północy. Natomiast od strony zachodniej zasięg przedmieść był znacznie mniejszy. Pozostawała za nimi strefa ról – miejskich i folwarcznych – nie objętych jeszcze procesem urbanizacyjnym. [...] Ciągnęły się one dalej, aż do granic wsi Wielkiej Woli. Od wschodu granicę warszawskiego zespołu miejskiego stanowiła Wisła. Stara Warszawa zyskała w użytkowanie łachy wiślane z największą z nich Kępą Solecką (Kawczą, Holenderską, późniejszą Saską). 

Głównym elementem rzeźby terenu lewobrzeżnej Warszawy jest skarpa, poprzecinana wąwozami dawnych strumieni. Określała ona kierunek rozwoju miasta do schyłku XVIII w. Z elementów hydrograficznych, prócz zasadniczego – Wisły, uwzględniono ważniejsze cieki wodne. Są to rzeczki Bełcząca i Nalewka, spływające ku Wiśle przez północno-zachodnie tereny przedmiejskie. [...] Mniejsze od nich strumienie, o lokalizacji określonej w przybliżeniu wzmiankami źródłowymi, nie oznaczone na planach historycznych, przepływały przez południowe przedmieścia; mianowicie: Kamionka, między jurydyką franciszkanek a zamkiem oraz Jordan w pobliżu ulicy Gnojnej (Bednarskiej). Bieg ich wyznaczono hipotetycznie, nawiązując do istniejących tu później kanałów, zarejestrowanych w delineacjach A. Hiża, i wąwozów widocznych w panoramach miasta. Pominięto natomiast znane w średniowieczu cieki wodne: Dunaj, zasilający fosę staromiejskich murów obronnych, oraz strumień o nieokreślonej nazwie wzmiankowany w dokumencie z 1413 r., płynący „ex opposito” kościoła św. Jana. Przypuszczalnie już u schyłku XV w. ujęto go w kanał. Podmokłości i stawy, występujące pod skarpą, między ulicą Gnojną a wąwozem późniejszej ulicy Oboźnej, oznaczono na podstawie XVIII-wiecznego planu sytuacyjnego pałacu Kazimierzowskiego i wzmiankowanego planu Warszawy Hubnera z 1733 r.

Na intensywnie zagospodarowanym obszarze zespołu miejskiego przetrwały nieduże połacie łąk jako wygony miejskie, usytuowane w pobliżu rzeczki, zwanej Nalewką. Większe zarośla występowały na łachach wiślanych i podmokłych terenach nadbrzeżnych. Zalesione tereny znajdowały się poza obrębem północnych przedmieść. Zróżnicowanie podłoża glebowego znalazło wyraz w nazewnictwie. Na południowym przedmieściu niezagospodarowaną łachę piaskową nazywano Piaski, a zlokalizowane na północy »Glinki« nawiązywały do eksploatowanych przez miejskich garncarzy i strycharzy pokładów gliny, występujących na krawędziach skarpy, szczególnie bogato w okolicach Nowego Miasta i poniżej posesji bernardynów.

Kręgosłupem układu przestrzennego był stary trakt czersko-zakroczymski, równoległy do Wisły, biegnący w pobliżu krawędzi skarpy, oraz prostopadłe do niego dwie drogi. Jedna wiodła przez podmiejskie wsie do Tarczyna i dalej na Wrocław, druga — przez Wielką Wolę, Błonie, Sochaczew do Poznania. Do nich nawiązywał lokalny układ drożny i sieć ulic obu miast oraz przedmieść łącząc je z wiejskim zapleczem, Wisłą i dalekosiężnymi traktami. Odcinki tych dróg występują na najstarszym zachowanym planie z 1621 r. i fragmentarycznie na planie miasteczka Leszna z 1654 r. Później niektóre odcinki zachodnich dróg wlotowych na Krakowskie Przedmieście i fragment gościńca poznańskiego (koniec ulicy Długiej) uległy regulacji i przesunięciu w związku z usypaniem wałów bastionowych (1621-1624), założeniem magnackiego miasteczka Leszna i realizacją założenia saskiego.

W osadę miejską przekształca się również w XVII wieku wieś Praga, gdzie od lat skupiał się handel drewnem i zbożem. Walory gospodarcze Pragi doceniał przybywający często do Warszawy kanclerz wielki koronny Jan Zamoyski. W 1583 roku odkupuje tę wieś od Jana Praskiego i w tym samym roku sprzedaje Pragę biskupowi kamienieckiemu Marcinowi Białobrzeskiemu, ale za sześć innych wsi. W czasach Białobrzeskiego Praga staje się osadą. Jako „oppidum” wzmiankowana jest w 1620 roku, jakkolwiek lokacja na prawie chełmińskim nastąpi dopiero w 1648 r..." (fragment za Szaniawska W., 1973, Warszawa [w:] Atlas Historyczny Polski. Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku).

₪ ₪ ₪  

WARSZAWA | Mapa dekoracyjna | Mapa ozdobna 

 

Zobacz najnowsze mapy