Województwo chełmińskie (XVI-XVIII w.) [MAPY]

Województwo chełmińskie to jedna ze składowych Prus Królewskich, w granicach której położone było kilka starych miast, w tym Toruń.
Województwo chełmińskie (XVI-XVIII w.) [MAPY]

Spis treści


Ukształtowanie powierzchni terenu >>>

Podział administracyjny >>>

Administracja kościelna >>>

Gęstość sieci osadniczej >>>

Puszcze i lasy >>>

 



Województwo chełmińskie w XVI-XVIII w. - ukształtowanie powierzchni terenu [MAPA]


Województwo chełmińskie znajduje się średnio na wysokości 95 m n.p.m. i obejmuje w większości pagórkowate i faliste obszary wysoczyzny morenowej, ukształtowanej podczas ostatniego zlodowacenia. Najwyżej wyniesione partie terenu znajdują się we wschodniej części obszaru, obejmując wzgórza morenowe zaliczane do Garbu Lubawskiego. Najwyżej wyniesiony punkt znajdował się na wschód od wsi Złotowo i wznosił się na wysokość 267 m n.p.m. Powierzchnia terenu obniża się z SEE na NWW ku dolinie Wisły, która okala województwo od zachodu. Najniżej położony punkt znajduje się na północy województwa w okolicy wsi Wałcz, w dolinie Wisły i znajdował się na wysokości 24 m n. p. m.

  

 


Województwo chełmińskie w XVI-XVIII w. - podział administracyjny [MAPA]


Województwo chełmińskie zajmowało powierzchnię 4 686 km kw. i podzielone było zasadniczo na dwa powiaty. Zachodnią część obszaru zajmował powiat chełmiński obejmujący 2 438 km kw. (52%), w obrębie którego wyodrębniono grunty znajdujące się w zarządzie miasta Torunia o powierzchni 375 km kw. (8,0%). We wschodniej części województwa wydzielono powiat michałowski o powierzchni 1 873 km kw. (40,0%).


Województwo chełmińskie w XVI-XVIII w. - administracja kościelna [MAPA]


Ziemie wchodzące w skład województwa chełmińskiego, w większości (96,3%) znajdowały się w obrębie diecezji chełmińskiej. Niewielki fragment południowo wschodniej części województwa z wsiami m.in. Michałowo, Grążawy, Polskie Brzozie oraz grunty w pobliżu ujścia Strugi do Drwęcy należał do diecezji płockiej. W obrębie diecezji chełmińskiej cześć ziem w rejonie Chełmna, Unisławia, Chełmży, Wąbrzeźna, Bobrowa oraz przede wszystkim Kurzętnika i Lubawy, znajdowała się w bezpośrednim uposażeniu biskupa chełmińskiego. Własność biskupia (dominium) stanowiła ok. 19% powierzchni całego województwa chełmińskiego. 

 


Województwo chełmińskie w XVI-XVIII w. - gęstość sieci osadniczej [MAPA]


Województwo chełmińskie cechowało się dużą gęstością zasiedlenia, wyrażoną w liczbie osad przypadających na 100 km kw. powierzchni. Najgęściej zasiedlone były tereny w sąsiedztwie lub między miastami regionu a więc: między Golubiem-Kowalewem a Chełmnem, okolice Wąbrzeźna, Grudziądza, Radzynia, Łasina, Brodnicy i Lubawy - obszary te, o gęstości zasiedlenia powyżej 15 osad na 100 km kw. stanowiły ok. 25% powierzchni całego województwa. Wyraźnie słabo zasiedlone były tereny na zachód od Kurzętnika i Nowego Miasta, na południe od Lidzbarka oraz na północ i zachód od Torunia, gdzie znajdowały się znaczne kompleksy leśne. 

 


Województwo chełmińskie w XVI-XVIII w. - puszcze i lasy [MAPA]


Województwo chełmińskie w dużej części było pozbawione zwartych kompleksów leśnych. Zachodnia, centralna i północno-wschodnia część regionu cechowały się niewielkim udziałem lasów w krajobrazie. Większe zwarte płaty lasów występowały przede wszystkim wzdłuż doliny Drwęcy, na północ od Brodnicy w kierunku wsi Wonna i Szwarcenowo oraz na południe od Lidzbarka. Lesistość całego województwa w XVIII wieku wynosiła ok. 26%.

  


 

Zobacz więcej...


MAPY POWSTAŁY NA PODSTAWIE:

Mapa Prus Wschodnich Schröttera, 1796-1802

Topograficzna Karta Królestwa Polskiego: www.bg.uwb.edu.pl

Biskup M., 1961, Atlas Historyczny Polski, Prusy Królewskie w drugiej połowie XVI wieku, IH PAN

Biskup M., 1956, Podziały administracyjne województwa chełmińskiego w drugiej połowie XVI wieku, Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza, tom I, zeszyt 2, PWN, Poznań

Karta Dawnej Polski, Charzanowski W., 1:300 000

Mapa Topograficzna Polski 1:100 000, WIG

Geoportal: www.mapy.geoportal.gov.pl

Zobacz najnowsze mapy