Ziemia dobrzyńska (XVI-XVIII w.) [MAPY]

Ziemia dobrzyńska mimo, że formalnie wchodziła w skład województwa inowrocławskiego, to cechowała dużą samodzielnością i traktowana była jako stosunkowo niezależna składowa dawnej Rzeczpospolitej.

Spis treści

Ukształtowanie powierzchni terenu >>>

Podział administracyjny >>>

Administracja kościelna >>>

Gęstość sieci osadniczej >>>

Okres lokowania miast >>>

Puszcze i lasy >>>

Ziemia dobrzyńska (woj. inowrocławskie, XVI-XVIII w.) - ukształtowanie powierzchni terenu [MAPA]

Ziemia dobrzyńska do zbliżony kształtem do trójkąta region położony prawie w całości na prawym brzegu Wisły, wznoszący się średnio na wysokość 105 m n.p.m. Najwyższą częścią obszaru były tereny przygraniczne, położone na wschód od Górzna, w obrębie których dominowało wzgórze morenowe Ruska Góra o wysokości 184 m n.p.m. Powierzchnia terenu obniżała się przeciętnie z NNE na SWW, osiągając najniżej położony punkt w sąsiedztwie ujścia Drwęcy do Wisły koło Złotorii (ok. 36 m n.p.m.)

Ziemia dobrzyńska (woj. inowrocławskie, XVI-XVIII w.) - podział administracyjny [MAPA]

Ziemia dobrzyńska obejmowała swoimi granicami ziemi o powierzchni prawie 2 946 km kw. Pod względem administracyjnym podzielona była na 3 powiaty. Największy obszar obejmował powiat lipnowski (1 294 km kw.) obejmujący 43,9 % powierzchni całego regionu. Mniejszy od niego był położony na północy powiat rypiński (1 172 km kw.) zajmując 39,8% powierzchni. Powiat dobrzyński cechował się najmniejszą powierzchnią, tj. 470 km kw., co stanowiło 16,0% powierzchni ziemi dobrzyńskiej.

Ziemia dobrzyńska (woj. inowrocławskie, XVI-XVIII w.) - administracja kościelna [MAPA]

Obszar ziemi dobrzyńskiej w prawie 90% znajdował się w granicach diecezji płockiej. natomiast nieco ponad 11% ziem wliczane było do diecezji włocławskiej (kujawskiej) - mowa tutaj o mieście Bobrowniki i dużych wsiach Szpetal Górny, Ostrowite, Chełmica i Zaduszniki. Część znajdująca się w administracji biskupa płockiego podzielona była na 4 dekanaty. Na północny znajdował się najmniejszy dekanat górzeński, który w obrębie ziemi dobrzyńskiej zajmował powierzchnię 144 km kw., co stanowiło 4,9% ogólnej powierzchni regionu. Dalej na południe wsie zaliczane były największego w graniach ziemi dobrzyńskiej dekanatu rypińskiego (1 098 km kw.) zajmującego 37,3% całego obszaru. Dekanat lipnowski obejmował nieco ponad 25% powierzchni ziemi dobrzyńskiej, co dawało o/ 747 km kw. Na południowym wschodzie regionu dobrzyńskiego, znajdował się dekanat dobrzyński o powierzchni w granicach ziemi równej 672 km kw. (22,8%). Ponadto do tegoż dekanatu należało około 50 km kw. gruntów na przeciwległym brzegi Wisły (należących administracyjne do woj. brzesko-kujawskiego).

kościół, podział kościelny, diecezje, dekanaty, parafie, XVI w., XVII w., XVIII w., ziemia dobrzyńska, powiat dobrzyński, powiat lipnowski, powiat rypiński, Górzno, Rypin, Dobrzyń, Skępe, Lipno, Nieszawa, Dobrzyń

Ziemia dobrzyńska (woj. inowrocławskie, XVI-XVIII w.) - gęstość sieci osadniczej [MAPA]

Osadnictwo na ziemi dobrzyńskiej cechowało się znacznym zagęszczeniem osad, widocznym w szczególności na północ od Dobrzynia oraz w łukowato biegnącym pasie między Lipnem i Rypinem. Tereny te cechowało występowanie ponad 15 osad na każde 100 km kw. powierzchni i obejmowały prawie 27% całego regionu. Najmniejsze zagęszczenie sieci osadniczej występowało w obrębie obszarów leśnych w sąsiedztwie doliny Wisły oraz we wschodniej części ziemi dobrzyńskiej, między miastami Skępe i Górzno.

Ziemia dobrzyńska (woj. inowrocławskie, XVI-XVIII w.) - okres lokowania miast [MAPA]

Lista miast wg roku nadania praw miejskich (od nastarszego do najmłodszego)

Dobrzyń nad Wisłą

(przed 1239, XIII w.)

Górzno

(1327, XIV w.)

Rypin

(1345, XIV w.)

Lipno

(1349, XIV w.)

Bobrowniki

(przed 1383; zachował się dokument z 1403, XV w.)

Skępe

(1445, XV w.)

Nieszawa

(1460, XV w.)

Strzygi

(lokacja nieudana, 1552, XVI w.)

Płonne

(lokacja nieudana, 1553, XVI w.)

Kikół

(1745, XVIII w.)

Radziki

(1745, XVIII w.)

Dobrzyń nad Drwęcą

(1789, XVIII w.)

Ziemia dobrzyńska (woj. inowrocławskie, XVI-XVIII w.) - puszcze i lasy [MAPA]

Ziemia dobrzyńska w okresie staropolskim w około 1/3 była pokryta lasami. Stan ten możemy zrekonstruować dopiero dla przełomu XVIII i XIX wieku, co daje jednak pewien obraz stanu zalesienia także w wieku XVI. Pełne informacje dla tego okresu są niestety szczątkowe i nie pozwalają niestety na pełną rekonstrukcję lasów sprzed 500 lat.

LASY NADWIŚLAŃSKIE

Największy, zwarty pas puszcz ciągnął się wzdłuż doliny Wisły od okolic Chełmicy na południowym wschodzie aż do doliny Drwęcy na północy. Długość tej leśnej bariery wynosiła prawie 50 km a szerokość dochodziła do 10 km. W najszerszym miejscu lasy przecinała rzeka Mień uchodząca do Wisły na wschód od Nieszawy . Powierzchnia Lasów Nadwiślańskich wynosiła w tym czasie około 27 400 ha.

LASY BRYŃSKIE

Rozległe puszcze i lasy na północy ziemi dobrzyńskiej rozciągały się daleko poza jej granice. Duża część tego wielkiego kompleksu leśnego położona była w sąsiednich regionach – województwa chełmińskim, płockim oraz na terenie Prus Książęcych. Lasy Bryńskie tylko w granicach ziemi dobrzyńskiej zajmowały powierzchnię prawie 14 000 ha.

LASY SKRWILEŃSKIE

Gęste i trudno dostępne Lasy Bryńskie ciągnęły się dalej na południe tworząc mniej zwarte płaty leśne w okolicach Skrwilna, Szczutowa i Gójska. Puszcze na tym terenie tworzyły nieciągłe połacie, rozdzielone licznymi obszarami rolniczymi i łąkowymi. W wielu miejscach były podmokłe. Powierzchnia tego kompleksu w granicach ziemi dobrzyńskiej była zbliżona do Lasów Bryńskich i wynosiła niecałe 15 000 hektarów.

LASY SKĘPSKIE

Ostatni duży kompleks leśny, który zajmował centralną i południowo-wschodnią część ziemi dobrzyńskiej. Lasy zajmowały grunty w rejonie Skępego, od północy opierając się o Ruziec a od południowego wschodu o Skrwę. Puszcze w tym regionie cechowało, podobnie jak w okolicach Skrwilna, duże rozczłonkowanie i występowanie lasów w postaci oddzielonych od siebie płatów. Kompleks zajmował powierzchnię ponad 20 000 hektarów.

Na uwagę zasługują ponadto zachowane fragmenty lasów w dolinie Drwęcy w rejonie Dobrzynia, Płonnego oraz w widłach Drwęcy i Ruźca.

puszcze, lasy, lesistość, udział lasów w powierzchni, rozmieszczenie lasów, XVI w., XVII w., XVIII w., ziemia dobrzyńska, powiat dobrzyński, powiat lipnowski, powiat rypiński, Górzno, Rypin, Dobrzyń, Skępe, Lipno, Nieszawa, Dobrzyń