W XVI-wiecznym woj. krakowskim folwark i pańszczyzna stanowiły podstawę gospodarki. Wieś generowała nadwyżki, które zasilały rozwój Krakowa. System oparty na zależnościach ograniczał mobilność, ale skutecznie wzmacniał majątek elit.
W 1578 r. województwo krakowskie liczyło 476 tys. mieszkańców, z czego dwie trzecie mieszkało na wsi. Kraków był jedynym dużym miastem (19 tys.), inne ośrodki były małe i często tylko z nazwy miejskie. Region miał wyraźnie wiejski, rozproszony charakter.
Misocacus, Krüger i Buethner to pionierzy wczesnych obserwacji pogody w Gdańsku. Ich zapiski – od krótkich notatek po codzienne kalendarze – tworzą unikalny zapis zmian atmosferycznych w XVII wieku, zanim jeszcze pojawiły się pomiary instrumentalne.
W XVI wieku tereny współczesnej Polski doświadczyły prawie 300 powodzi. Najczęściej zalewanym regionem był Śląsk, a główną przyczyną katastrof były deszcze. Obszar Polski i Śląska dzielił ten los z sąsiadami – prawie 90% powodzi miało wspólny przebieg cza
Władze miejskie w Rzeczypospolitej, by uzasadnić kosztowne budowy twierdz, odwoływały się do prestiżowych wzorców z Niderlandów i Włoch. Cytowały europejskich inżynierów i traktaty wojskowe, by legitymizować decyzje urbanistyczne.
Wielka Wojna Północna osłabiła Rzeczpospolitą, przynosząc chaos i zależność od Rosji. Obecność wojsk rosyjskich wywołała prześladowania duchowieństwa unickiego i katolickiego, brutalne represje oraz ignorowanie protestów papieskich.
W czasach, gdy Europa śniła o potędze królów, Rzeczpospolita ustanowiła prawo wspólnej decyzji, wolność religijną i niezależne sądy. W XVI wieku narodził się system, w którym wolny obywatel stał ponad wolą monarchy. To był triumf republikańskiej idei...
Rzeczpospolita Obojga Narodów była unikalnym przykładem państwa federalnego – złożonego z dwóch równoprawnych członów, z autonomią wewnętrzną i wspólnymi instytucjami centralnymi. Jej struktura przeczyła absolutyzmowi ale czy wyprzedzała epokę?
Staropolski dyplomata musiał być nie tylko lojalny wobec króla, lecz także działać zgodnie z sumieniem. Wymagano od niego rozwagi, uczciwości i gotowości do odmowy wykonania niesprawiedliwego rozkazu. Pokój był najwyższym celem jego misji.
W rodach magnackich małżeństwo było narzędziem polityki – łączono je z koligacjami, wpływami i majątkami. Śluby aranżowano strategicznie, dzieci traktowano jak pionki, a sam związek był częścią gry o władzę w Rzeczypospolitej.
