W miastach Wołynia XVI–XVII w. populację uzupełniali nie tylko legalni osadnicy, lecz przede wszystkim zbiegowie – chłopi i mieszczanie. Właściciele miast zabiegali o pracowników, ignorując konflikty prawne i moralne.
Wychowanie dzieci szlacheckich w XVI i XVII wieku balansowało między wpływami zagranicznymi a ideałem narodowym. Krytykowano cudzoziemskie obyczaje i edukację na dworach obcych, podkreślając potrzebę wychowania „po polsku”, w duchu chrześcijańskim.
W 1656 roku Szwedzi zdobyli zamek w Gołańczy, mordując setki osób. Archeolodzy odkryli masową mogiłę z ofiarami. Dziś miejsce to upamiętnia tragedię poprzez badania, inicjatywy lokalne i symboliczne rekonstrukcje pamięci.
Łobżenica XVII wieku była areną licznych procesów o czary. Kobiety dominowały wśród oskarżonych, lecz mężczyźni także stawali przed sądem, często jako muzycy sabatów. Surowe wyroki, tortury i lokalne konflikty tworzyły atmosferę strachu.
Ustalenia zjazdu kolskiego 1590 r. wyznaczyły standardy procedowania sejmików wielkopolskich, tworząc precedensy wykorzystywane w kolejnych latach i wzmacniając reprezentację regionu na forum całej Rzeczypospolitej.
W XVI–XVII w. wsie wokół Kalisza były ściśle powiązane z miastem. Chłopi dostarczali produkty i usługi, a mieszczanie zapewniali rynek zbytu. Współpraca dawała korzyści, ale rodziła też konflikty o obowiązki, handel i granice interesów.
Starostwo nakielskie wyróżniało się mozaiką pól, przewagą folwarków i wielkością areałów chłopskich. Stabilne struktury agrarne kształtowały lokalną gospodarkę i odróżniały region od innych starostw.
Barcin powstał między 1461 a 1472 r., oparty na prawie magdeburskim. Bez murów, z rynkiem i ulicami nad Notecią. Rozwijały go jarmarki, młyny, browary, kościoły, szkoła Braci Czeskich i szpital, co zapewniało mu rolę ważnego lokalnego ośrodka.
Wielkie Księstwo Litewskie w XVI–XVIII w. prowadziło aktywny handel zagraniczny, oparty na eksporcie lnu, konopi i siemienia przez Rygę. Dzięki samodzielnym chłopom i elastycznej strukturze handlu kraj ten odgrywał istotną rolę w gospodarce Bałtyku.
Ziemia przemyska w XVII w. była zróżnicowanym terytorium, gdzie bieszczadzkie połoniny, puszcze i doliny rzek tworzyły skomplikowany krajobraz. Klimat przejściowy, nieregularne gleby i naturalne bariery kształtowały życie i historię tego regionu.
