Choć miast w Rzeczypospolitej było wiele, większość ludności miejskiej mieszkała w kilku dużych ośrodkach: Gdańsku, Krakowie, Wilnie, Lwowie i Toruniu. To one napędzały gospodarkę i skupiały aktywność mieszczańską.
Jezuici przybyli do Torunia w 1596 roku, gdzie przez ponad 170 lat prowadzili kolegium, zmagając się z oporem protestanckiego miasta. Stworzyli rozbudowaną szkołę, internaty, bibliotekę i aktywną działalność duszpasterską.
W miastach Rzeczypospolitej, w tym w Toruniu, małżeństwo pełniło rolę społeczno-zawodową. Cechy kontrolowały wybór partnerów, by zachować ciągłość rzemiosła, reputację i majątek. Ślub był elementem strategii rodzinnej i cechowej.
Urbanizacja Rzeczypospolitej stworzyła silne mieszczaństwo i ożywiła handel, rzemiosło i usługi, choć rozwój miast hamowały ograniczenia prawne i własność prywatna. Korona była znacznie bardziej zurbanizowana niż Litwa.
Województwo bracławskie utworzono w 1566 roku z ziem bracławskiej i winnickiej. Po unii lubelskiej weszło do Korony. Miało trudne do ustalenia granice i podział na dwa powiaty, a spory terytorialne rozstrzygały specjalne komisje.
W 1656 roku Michiel de Ruyter odegrał kluczową rolę w odblokowaniu Gdańska, zablokowanego przez Szwedów. Holenderska flota, działając bez walki, przełamała oblężenie i wzmocniła pozycję polityczną Republiki na Bałtyku.
W 1692 roku z rozkazu Sobieskiego hetman Jabłonowski zbudował w kilka tygodni twierdzę Okopy Świętej Trójcy. Miała bronić granicy przed Turkami i pokazać siłę Rzeczypospolitej. Powstała w strategicznym miejscu między Dniestrem a Zbruczem.
Król Stanisław August z dużym zainteresowaniem i uznaniem śledził wydarzenia rewolucji francuskiej. Oceniał uchwały z 4 sierpnia jako niezwykłe, sympatyzował z umiarkowanymi reformatorami i widział w przemianach francuskich potencjał wzorca dla Europy i P
W XVII wieku Litwa doznała katastrofy demograficznej – wojny, epidemie i głód zdziesiątkowały ludność. W latach 1650–1670 zginęła połowa mieszkańców, a wojna północna dopełniła zniszczeń. Kraj pogrążył się w depopulacji i długotrwałej zapaści.
Województwo smoleńskie przed 1654 r. liczyło ok. 175 tys. mieszkańców, z wyraźną dominacją szlachty i Kościoła w strukturze własności. Gęstość zaludnienia była niska, a wiele grup nie figurowało w rejestrach. Obszar był rozległy, lecz osadniczo słaby.
