Województwo smoleńskie przed 1654 r. liczyło ok. 175 tys. mieszkańców, z wyraźną dominacją szlachty i Kościoła w strukturze własności. Gęstość zaludnienia była niska, a wiele grup nie figurowało w rejestrach. Obszar był rozległy, lecz osadniczo słaby.
W XVI-wiecznym woj. krakowskim folwark i pańszczyzna stanowiły podstawę gospodarki. Wieś generowała nadwyżki, które zasilały rozwój Krakowa. System oparty na zależnościach ograniczał mobilność, ale skutecznie wzmacniał majątek elit.
W 1578 r. województwo krakowskie liczyło 476 tys. mieszkańców, z czego dwie trzecie mieszkało na wsi. Kraków był jedynym dużym miastem (19 tys.), inne ośrodki były małe i często tylko z nazwy miejskie. Region miał wyraźnie wiejski, rozproszony charakter.
Misocacus, Krüger i Buethner to pionierzy wczesnych obserwacji pogody w Gdańsku. Ich zapiski – od krótkich notatek po codzienne kalendarze – tworzą unikalny zapis zmian atmosferycznych w XVII wieku, zanim jeszcze pojawiły się pomiary instrumentalne.
Staropolski dyplomata musiał być nie tylko lojalny wobec króla, lecz także działać zgodnie z sumieniem. Wymagano od niego rozwagi, uczciwości i gotowości do odmowy wykonania niesprawiedliwego rozkazu. Pokój był najwyższym celem jego misji.
W rodach magnackich małżeństwo było narzędziem polityki – łączono je z koligacjami, wpływami i majątkami. Śluby aranżowano strategicznie, dzieci traktowano jak pionki, a sam związek był częścią gry o władzę w Rzeczypospolitej.
.jpg)
Wołkowysk, mimo że nie ucierpiał od pożarów czy epidemii, został poważnie dotknięty przez działania wojenne. Przemarsze, rekwizycje i stacjonowanie wojsk – zarówno moskiewskich, jak i własnych – doprowadziły do całkowitego wyczerpania miasta...
Cytadela smoleńska była nowoczesną, pięciobastionową twierdzą zbudowaną przez Rzeczpospolitą w XVII w. Odegrała ważną rolę w walkach z Moskwą, by potem zmienić się w więzienie i ruinę. Dziś trwają starania o jej ocalenie.
Przyrost naturalny w dawnej Rzeczypospolitej był bardzo niski z powodu głodu, epidemii, wysokiej śmiertelności dzieci i wojen. Mimo licznych tragedii społeczeństwo potrafiło się jednak wielokrotnie odbudować.
Granice Wołynia z sąsiednimi województwami były często nieostre, umowne i trudne do uchwycenia. Największa niejednoznaczność występowała na północy i południu, natomiast wschodnia linia miała przede wszystkim znaczenie fiskalne.
